Sirius Gezegeninin Özellikleri

Sirius, Büyük Köpek Takımyıldızı'nda yer alan ve çıplak gözle tek bir yıldız gibi görünen bir çift yıldız sistemidir. Bu sistem, Sirius-A ve Sirius-B olarak adlandırılan iki yıldızdan oluşmaktadır. Türkçede "Akyıldız" olarak da bilinir.

Sirius çifti, Güneş'e olan 8.6 ışık yılı uzaklıkla, sistemimize en yakın yıldızlardan ikisidir. Sistemin yaşının 200 milyon ile 300 milyon yıl arasında olduğu tahmin edilmektedir. Sirius sisteminin bugünkü halini alması, yıldız çiftlerinden birinin yakıtını tüketip önce kırmızı dev evresine geçmesi ve ardından beyaz cüceye dönüşmesi ile mümkün olmuştur. Bu sürecin yaklaşık olarak 120 milyon yıl önce tamamlandığı düşünülmektedir. Günümüzde beyaz cüce olarak adlandırılan yıldız Sirius-B'dir.

Sirius-A, kütle bakımından Güneş'in iki katı olup, parlaklık bakımından ise yaklaşık yirmi üç katıdır. Yüzey sıcaklığı 10,000 Kelvin olup, çapı 2.366.400 kilometredir. Tüm yakıtını tüketerek beyaz cüceye dönüşmüş eşine göre neredeyse on bin kez daha parlaktır.

Sirius-A, 16 km/s'den daha düşük bir rotasyon hızı sebebiyle ekvatoral bölgesinde şişmeye sahip değildir. Kendi etrafındaki bu dönüş hızı, yıldızın yassılaşmasına neden olamayacak kadar yavaştır. Çeşitli analizler, Sirius-A yıldızının yaklaşık bir milyar yıl sonra ömrünü tamamlayacağını ve önce kırmızı dev haline sonra da beyaz cüceye dönüşeceğini göstermektedir. Ayrıca tayf analizleri sonucunda, yıldızın içeriğinde, helyumdan daha ağır elementlerin (örneğin demir) yoğun sayılabilecek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Güneş ile karşılaştırıldığında bu oran neredeyse üç kattır.

Sirius-B, hacimsel olarak Dünya'dan biraz daha küçüktür, fakat kütlesi neredeyse Güneş kadardır. Son derece küçük olması ve eşinin parlaklığı sebebiyle, oldukça güçlü ve modern teleskoplarla bile görülmesi çok zordur. Yüzey sıcaklığı yaklaşık olarak 25,000 Kelvin'dir. Fakat, eşinin aksine ömrünü tamamladığı için beyaz cüce evresinden itibaren soğuma sürecine girmiştir. Sirius-B, keşfedilen ilk beyaz cüce unvanına sahiptir ve normal beyaz cücelerin neredeyse iki katı büyüklüğündedir. Çapı 12,000 kilometre olan bu yıldızın yüzey sertliği elmastan yaklaşık 300 kat daha fazladır. Çekim gücü ise Dünya'nın çekim gücünün 350,000 katıdır.

Gökyüzünde en parlak yıldız olan Sirius-A'nın görünür kadiri -1.47'dir. Güneş sisteminden bakıldığında, en parlak ikinci yıldızdan bile iki kat daha fazla parlaktır. Dünya'nın kuzey kutup bölgeleri hariç her yerinde görülebilir. Eşinin parlaklığı ve kendisinin küçük olması sebebiyle, birbirlerine yakın oldukları dönemlerde Sirius-B'yi görmek oldukça güçtür. Son enberi konumları 1994 yılında gerçekleşmiştir ve şu anda yıldız çifti birbirlerinden uzaklaşma evresindedir. Bu nedenle cüce beyaz eşin görünürlüğü artmaktadır.

Sirius, Procyon ve Betelgeuse yıldızları, astronomlar tarafından "kış üçgeni" olarak adlandırılan göğün kuzey yarım küresinde yer alan hayali üçgenin köşeleridir. Sirius, Büyük Köpek Takımyıldızı'nda, Procyon, Küçük Köpek Takımyıldızı'nda ve kırmızı dev Betelgeuse ise Avcı Takımyıldızı'nda yer almaktadır. Sirius çiftini tespit edebilmek için Avcı Takımyıldızı'nı takip etmek ve kullanmak en elverişli yöntemdir.

Sirius yıldızı birçok uygarlığın tarihinde yer almış ve çeşitli olaylar için yıldızın heliak doğuşu referans alınmıştır.

Sirius, Osmanlıca'da Şira-i Yemaniye olarak tarihi kayıtlarda geçmektedir. Kur'an'da Güneş haricinde adı geçen tek yıldızdır (Necm Suresi).

Teorik olarak 1844 yılında Alman astronom Friedrich Bessel ve gözlemsel olarak 1862'de Amerikalı Alvan Graham Clark tarafından keşfedilmiştir. Bessel, yaptığı matematiksel hesaplar sonucunda yıldızın hareketindeki gariplik sebebiyle kütle çekimi etkisini hesaba katarak bir çiftinin olması gerektiğini öne sürmüştür. 19. yüzyılın sonlarından itibaren gözlemlenen yörünge düzensizlikleri sebebiyle sistemde bir üçüncü yıldızın daha yer alması gerektiği düşünülmüştür, fakat bu zamana kadar böyle bir Sirius-C yıldızı tespit edilememiştir. Yapılan hesaplamalar sonucu Sirius-C'nin, Sirius-A'ya oldukça yakın ve göreceli olarak oldukça küçük olması gerektiği görülmüştür. Sirius-A'nın parlaklığı sebebiyle de üçüncü yıldızın görülemediği düşünülmektedir. Sirius-B'nin bir beyaz cüce olduğu 1915 yılında elde edilen veriler ışığında saptanmıştır.