Evren ve örneklem nedir, nasıl örnekler verilebilir?

Evren ve örneklem, istatistiksel araştırmaların temel kavramlarıdır. Bu kavramlar, bir araştırmanın kapsamını belirlemek ve elde edilen sonuçların geçerliliğini sağlamak açısından büyük önem taşır.

Evren, bir araştırmanın hedef aldığı tüm bireyler, nesneler veya olaylar kümesidir. Yani, belirli bir özellik veya durum hakkında bilgi toplanmak istenildiğinde, bu bilgilere ulaşılması planlanan toplam grup evreni oluşturur. Örneğin, bir üniversitenin tüm öğrencileri, o üniversitedeki belirli bir konuda yapılacak bir araştırmanın evrenini oluşturur.

Örneklem, evrenden belirli bir yöntemle seçilen ve araştırmada yer alan alt grup ya da alt kümedir. Araştırmanın yapılabilmesi için evrendeki tüm bireylerin incelenmesi genellikle pratik değildir. Bu nedenle, evrenden seçilen bir örneklem üzerinden genelleme yapılarak sonuçlara ulaşılır. Örneklem, evrenin temsilcisi olmalıdır; böylece elde edilen veriler üzerinden evren hakkında sağlıklı yorumlar yapılabilir.

Örneklem seçimi, araştırmanın geçerliliği ve güvenilirliği açısından kritik bir aşamadır. Örneklem seçiminde kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

• Basit Rastgele Örnekleme: Evrenden rastgele bir şekilde bireylerin seçilmesi. Her bireyin seçilme olasılığı eşittir.
• Sistematik Örnekleme: Evrenden belirli bir düzenle (örneğin, her 10. birey) örneklerin seçilmesi.
• Katmanlı Örnekleme: Evrende bulunan alt grupların (katmanların) temsil edilmesi amacıyla her katmandan örnekler alınması.
• Küme Örnekleme: Evrende bulunan bireylerin gruplar (kümeler) halinde seçilmesi. Bu yöntem genellikle coğrafi dağılım açısından avantaj sağlar.

Örneklem büyüklüğünü belirlemek için bazı istatistiksel formüller ve kriterler kullanılır. Örneklem büyüklüğünü belirleyen faktörler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Araştırmanın amacı: Araştırmanın ne kadar derinlemesine bir analiz yapacağı, örneklem büyüklüğünü etkiler.
• Evrende bulunan birey sayısı: Küçük bir evren için daha az sayıda örneklem yeterli olabilirken, büyük evrenlerde daha fazla örnekleme ihtiyaç duyulur.
• Güven düzeyi ve hata payı: Araştırmanın güvenilirliğini artırmak için belirlenen güven düzeyi ve tolerans seviyesine göre örneklem büyüklüğü ayarlanır.

Bir anket çalışması yapılacağını varsayalım. Türkiye'deki üniversite öğrencilerinin beslenme alışkanlıklarını incelemek istiyoruz.

Evren ve örneklem kavramları, istatistiksel araştırmalarda önemli bir yer tutmaktadır. Doğru bir örneklem seçimi, elde edilen sonuçların geçerliliğini ve güvenilirliğini artırırken, araştırmanın genel geçerliliğini de sağlar. Dolayısıyla, araştırmacıların evren ve örneklem kavramlarını iyi anlamaları ve uygun yöntemleri kullanmaları gerekmektedir.